چهل تکه چیست؟

يكى از صنايع دستى ايران و جهان چهل تكه دوزى است .در چهل تكه دوزى قطعات رنگارنگ پارچه در اندازه هاى مختلف به يكديگر دوخته مى شوند از آنجا كه تكه هاى بسيار زياد پارچه كنار هم قرار مى گيرد به اين هنر چهل تكه دوزى مى گويند..

بر اساس تعریف تایلور از فرهنگ، "فرهنگ مجموعه پیچیده ای است که شامل معارف، معتقدات، هنر، صنایع، فنون، اخلاق، قوانین ، آیین ها و تمام عادات و رفتار و ضوابطی است که انسان، به عنوان عضو جامعه از جامعه خود فرا می گیرد"

 

پس چهل تكه دوزى را مى توان به عنوان پديده اى فرهنگى در نظر گرفت و بعنوان نمونه اى از دستاوردهاى انسان كه بصورت مستقيم يا غير مستقيم به زندگى مردم مربوط ميشود دانست.

از آنجا كه هيچ عنصرى در حيات جمعى ظهور نمى يابد مگر اينكه توانايى پاسخ گويى به نيازى را داشته باشد، بايد ديد چهل تكه دوزى تحت تاثير چه فرهنگى در جامعه شكل گرفته و چه كاركردى در جامعه آن زمان ايفا مى كرده.

بايد ديدكاركرد چهل تكه در ميان اقوام مختلف چه تفاوتى با يكديگر داشته، گاهى نياز اقتصادى را بر طرف مى كرده، گاهى براى استفاده شخصى و صرفه جويى در هزينه ها تهيه مى شده و گاهى نيز وسيله اى براى پر كردن اوقات فراغت بوده.

متاسفانه در مورد تاريخچه و پيشينه چهل تكه در ايران مطالعه جدى صورت نگرفته .

تنها در كتاب "نگرشى بر روند سوزن دوزى هاى سنتى در ايران از هشت هزار سال پيش از ميلاد تا امروز" اثر منتخب صبا به اختصار به چهل تكه دوزى به عنوان نمونه اى از صنايع دستى اشاره شده است.

 

چهل تكه فرآيندى است كه در آن قطعات ريز و درشت و رنگارنگ پارچه هاى مختلف به يكديگردوخته مى شود. چون تكه هاى زيادى از پارچه ها كنار هم قرار مى گيرد به آن چهل تكه گفته مى شود.

براى دوخت چهل تكه ابتدا پارچه ها را قبل از دوخت مى شوييم تا از ثابت بودن رنگ پارچه و آبرفت پارچه ها بدليل اينكه پارچه هاى چهل تكه پنبه اى هستند اطمينان حاصل كنيم.

اتصال پارچه ها به دو روش دست و چرخ مى باشد.

در تكنيك دست تكه ها با كوكهاى بسيار ريز به هم متصل مى شوند.

عكس

بعد از دوخت تكه ها به هم نوبت به آستر كشى كار مى رسد.

براى آستر كشى نياز به لايه رو، ميانى و زيرين است كه معمولاً لايه ميانى پشم و شيشه است. بعد از اينكه ٣لايه را روى هم بوسيله كوك يا سنجاقهاى مخصوص محكم كرديم شروع به آجيده دوزى يا مطلسه دوزى مى كنيم.

آجيده در فارسى به معناى بخيه زدن، سوزن زدن، خلائیدن سوزن یا درفش یا نشتر درچیزی است(فرهنگ عميدص٤٤).

آجيده دوزى يعنى دوخت ريز و ظريف بر روى پارچه اى كه دولا با لاى نازكى از پشم و شيشه وسط آن، كه علاوه بر وصل لايه ها براى تزيين بيشتر مورد استفاده قرار مى گيرد.