سوزن دوزی بلوچ یا بلوچ دوزی

سوزن دوزی بلوچ یا بلوچ دوزی : هنر سوزن دوزی یا دوخته دوزی آراستن پارچه های ساده وسیله نگاره های چشم نواز و تبدیل آن ها به منسوجاتی با رنگ های متنوع و جذاب است. این هنر در میان بسیاری از اقوام و طوایف جهان مرسوم است. سوزن دوزی، که در اصطلاح محلی به آن سوچن دوزی نیز گفته می شود، از اصیل ترین هنرهای رایج در میان اقوام بلوچ است.

می توان گفت که سوزن دوزی رابطه مستقیمی با صنعت تولید ابریشم دارد و شواهد تاریخی نشان می دهد که در گذشته ، پرورش کرم ابریشم در بلوچستان متداول بود و تجارت ابریشم دارای بازار گرم بود ..

تاریخچه سوزن دوزی بلوچ

سوزن دوزی یکی از هنرهای رایج در زمینه صنایع دستی در بین بانوان ایرانی بلوچ است. نقوش سوزن دوزی بلوچ ، اگرچه به شکل اشکال هندسی منظم روی پارچه ظاهر می شود ، اما معمولاً از عناصر طبیعی محیط گرفته می شوند.

تنوع، زیبایی و اصالت این نقوش از یک سو و پیوستگی قابل ملاحظه آن ها با طبیعت و محیط پیرامون از دیگر سو سبب شده است تا تأثیرپذیری این نگاره ها از اشکال طبیعی، این هنر را بسیار زیبا و جذاب کند.

شواهد نشان دهنده آن است که هنر سوزن دوزی بلوچ از اوایل اسلام در میان بلوچ ها وجود داشته و اوج این هنر زیبا در دوره ایلخانی و خصوصا دوره تیموری و صفوی بوده است.

سنت های قوم بلوچ از همین هنر ریشه گرفته است و هویت زنان بلوچ را در همین هنر میتوان یافت.

سوزن‌دوزی بلوچ هنر ظریف و پر سابقه‌ای است، که هیچ کس به درستی نمی‌داند از چه زمانی در ایران رواج یافته است و در کتب تاریخی کم‌تر از آن یاد شده است. با این وجود می‌توان گفت کار بلوچ‌دوزی که همان گل ابریشم دوخته بر پارچه‌هاست و در دوره‌ای با صنعت تولید ابریشم رابطه داشته است.

در بلوچستان مهم ترین شیوه تزئین لباس همین رودوزی زیبا می باشد که در نهایت دقت و ظرافت دوخته می شود.

پیراهن زنان با چهار قطعه تزئین می شود:

1- یک قطعه پیش سینه

2- دو قطعه سر آستین

یک قطعه در زیر پیش سینه که به طور عمودی تا پایین پیراهن دوخته می شود

جیب که در اصطلاح محلی به آن « پَندول » می گویند.

و پایین لباس ( پاچه شلوار ) نیز سوزن دوزی می شود.

انواع طرح های بلوچ دوزی:

1- طرح های تاری: سه تاری، چهارتاری، شش تاری، هفت تاری و ده تاری.

2- طرح های گل

3- طرح های حاشیه یا اطراف گل

4- طرح های چشم

5- ابزار کار و وسایل زندگی

6- عناصر طبیعت مانند ماه و خورشید

7- حیوانات اهلی و وحشد مانند اسب، شتر، مرغ، خروس، بز و پلنگ که به نام های اسب گوش، مرغ پر، مرغ و خروس، صبرلو، اشتر، بز است.

8- پرندگان

9- خزندگان مانند مار

در سیستان و بلوچستان بلوچ دوزی به دو روش بر روی پارچه دوخته می‌شود:

چپ دوز یا پشت کار که تارو پود پارچه شمرده شده و نقش اندازی می‌شود. که از لحاظ قدمت و قیمت باارزشتر و گرانتر است.

راست دوز که با مهر نقش بلوچ دوزی روی پارچه انتقال و دوخته می‌شود که بیشتر افغان‌ها به این روش می‌دوزند ، چون کار سریعتر به اتمام می‌رسد و قیمتش هم ارزانتر است.

سوزن دوزی بلوچ یا بلوچ دوزی در سایر کشورها

سوزن دوزی در میان بلوچان کشورهای پاکستان ، افغانستان و ترکمنستان نیز رواج دارد که سوزن دوزی بلوچان افغان شباهت زیادی با سوزن دوزی ترکمنستان دارد اما سوزن دوزی پاکستان همانند سوزن دوزی ایرانی از ظرافت و لطافت ویژه ای برخوردار است و تنوع بالای رنگ های سوزن دوزی بلوچی وهمچنین استفاده از نقوش تاریخی و رمز آلود بر جذابیت سوزن دوزی بلوچی افزوده است..