شماره دوزی (Cross Stitch) یکی از شاخه‌های هنر گلدوزی است که روش دوخت آن تقریبا شبیه به کوبلن دوزی بوده و برای اجرای آن به پارچه‌های خاصی نیاز دارید. پارچه مناسب شماره دوزی دارای بافت چارخانه و توری شکل است که در سایزهای مختلف وجود دارند. علت چارخانه بودن پارچه شماره دوزی این است که در این هنر، خانه‌های پارچه مورد نظر با دوخت‌های ضربدری پر می‌شوند؛ یعنی هر قطر مربع پارچه با دو دوخت متضاد و کج و دقیقا رو به روی یکدیگر پر می‌شوند تا طرح نهایی بر روی پارچه دوخته شود. به بیان ساده‌تر هنر شماره دوزی در واقع هنر دوخت ضربدری بر روی پارچه مناسب شماره دوزی است که خروجی آن در صورت دقت و مهارت هنرمند بسیار درخشان و زیبا خواهد بود. انتخاب طرح و همچنین انتخاب نوع پارچه و تور شماره دوزی یکی از مهم‌ترین مراحل اجرای این هنر در نظر گرفته می‌شوند زیرا هر طرحی را نمی‌توانید بر روی انواع پارچه شماره دوزی به خوبی اجرا کنید. به همین دلیل در هنگام خرید پارچه باید به میزان بافت و تراکم آن دقت کنید تا بتوانید پارچه‌ای مناسب برای انجام این هنر خریداری نمایید. در ادامه این مطلب وسایل موردنیاز و انواع پارچه مناسب شماره دوزی را به شما معرفی خواهیم کرد. اگر به هنر شماره دوزی علاقه مند هستید تا پایان این مقاله با ماه همراه باشید. همچنین شما می‌توانید برای خرید کیف دست دوز روی لینک کلیک کنید.
![پارچه مناسب شماره دوزی]()
وسایل و ابزار شماره دوزی
وسایل و ابزار شماره دوزی مشابه ابزار مورد نیاز گلدوزی است و برای شروع کار و دوخت طرح‌های مختلف بر روی پارچه به ابزار خاص و زیادی احتیاج ندارید. مهم‌ترین ابزار اجرای این هنر، پارچه مناسب شماره دوزی است که در بخش بعدی به طور کامل انواع مختلف و ویژگی‌های آنها را مورد بررسی قرار می‌دهیم. سایر وسایل و ابزار شماره دوزی شامل:
![نخ مناسب شماره دوزی]()
نخ شماره دوزی
نخ مورد استفاده در شماره دوزی نخ آنکور آلمان، کوبلن یا نخ دمسه فرانسه است که این نخ‌ها دارای یک تا شش رشته بوده و تعداد رشته‌های مورد استفاده برای شماره دوزی با توجه به بافت و سوراخ‌های پارچه مشخص می‌شود. برای جدا کردن رشته‌های نخ باید سر آن را کمی بپیچانید تا تارهای نخ از یکدیگر جدا شوند و سپس تعداد رشته‌های مورد نیاز خود را از آن جدا کرده و شماره دوزی را آغاز کنید. رنگ‌های مختلف نخ‌های دمسه و آنکور دارای کد مخصوص هستند که بر روی آنها درج می‌شوند. بهتر است کد مربوط به رنگ‌های خریداری شده را برای خود یادداشت کنید تا اگر در حین کار نیاز به خرید مجدد نخ داشتید به راحتی بتوانید دقیقا همان رنگ و جنس نخ را خریداری نمایید.
![سوزن مناسب شماره دوزی]()
سوزن شماره دوزی
سوزن‌های شماره دوزی دارای چشمی‌های درشت هستند اما معمولا از سوزن کوبلن دوزی برای انجام این کار استفاده می‌شود. سایز سوزن با توجه به سایز پارچه مناسب شماره دوزی انتخاب می‌شود اما هرچه سوراخ‌های پارچه بزرگ‌تر باشد، سایز یا شماره سوزن نیز افزایش پیدا می‌کند. به طور کلی برای شماره دوزی از سوزن شماره 18 تا 30 استفاده می‌شود که میزان درشتی آن به درشتی بافت پارچه بستگی دارد.
قیچی شماره دوزی
قیچی مناسب یکی دیگر از وسایل و ابزار شماره دوزی محسوب می‌شود که معمولا قیچی‌های تیز و نوک تیز برای انجام این کار مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نوع قیچی‌ها دارای تیغه‌های ظریف و تیزی هستند که برای چیدن نخ‌های اضافی پشت پارچه کاربرد بسیاری دارند.
کارگاه شماره دوزی
کارگاه نیز از دیگر وسایل موردنیاز برای شماره دوزی است که برای محکم و ثابت نگه داشتن پارچه مورد استفاده قرار می‌گیرد. زمانی که پارچه خود را در کارگاه قرار می‌دهید بسیار راحت‌تر و ساده‌تر می‌توانید طرح مورد نظر خود را بر روی پارچه بدوزید. البته تمامی پارچه‌ها مانند پارچه‌های آهاردار به کارگاه نیازی ندارند و بدون استفاده از کارگاه نیز می‌توانید شماره دوزی را بر روی آنها انجام دهید. کارگاه‌ها در شکل‌های مختلفی هچون بیضی و مستطیل وجود دارند و دارای سایزها و جنس‌های مختلفی همچون چوبی، فلزی و پلاستیکی هستند.
توری شماره دوزی
از دیگر لوازم موردنیاز برای انجام هنر شماره دوزی می‌توانیم به توری اشاره کنیم که نوعی پارچه مشبک و آهاردار ساده شبیه به پارچه کوبلن است اما طرح و نقشی ندارد. برای استفاده از توری باید آن را بر روی پارچه قرار دهید و توری را با استفاده از کوک، دور تا دور پارچه بدوزید. پس از اتمام کار و دوخت کامل طرح شماره دوزی، برای خارج کردن توری از زیرکار باید تار و پود آن را به آرامی بکشید. نکته مهمی که در هنگام استفاده از توری شماره دوزی باید به آنها توجه داشته باشید این است که نباید نخ‌های شماره دوزی را خیلی محکم به پارچه بدوزید تا به راحتی بتوانید توری را از زیر آنها خارج کنید. از توری برای شماره دوزی بر روی مانتو، لباس و سایر پارچه‌های فاقد بافت استفاده می‌شود که طرح نهایی آنها بسیار زیبا و چشم نواز خواهد شد.
طرح یا نقشه شماره دوزی
طرح یا نقشه شماره دوزی نیز در واقع الگویی است که با استفاده از آن می‌توانید طرح‌های مورد نظر خود را بر روی پارچه بدوزید. الگوی شماره دوزی دارای راهنمای دوخت است و تمامی اطلاعات موردنیاز جهت محل دوخت و رنگ نخ را در اختیار شما قرار می‌دهد.
با تهیه این لوازم اولیه می‌توانید هنر شماره دوزی را در منزل انجام دهید و طرح‌های جذاب و بی نظیری را بر روی پارچه‌های مختلف بدوزید. انتخاب پارچه مناسب، مهم‌ترین بخش در شماره دوزی محسوب می‌شود که زیبایی و ظرافت نهایی اثر هنری شما به کیفیت و جنس پارچه آن بستگی دارد. اما پارچه مناسب شماره دوزی چه ویژگی‌هایی دارد و برای انجام این هنر دستی زیبا باید از چه جنس پارچه‌ای استفاده کنیم؟
![طرح مناسب شماره دوزی]()
انواع پارچه مناسب شماره دوزی
برای معرفی پارچه مناسب شماره دوزی ابتدا باید شما را با اصطلاح کانت در شماره دوزی آشنا کنیم. اما کانت پارچه یعنی چه و به چه مفهومی اشاره دارد؟ همانطور که در ابتدا اشاره کردیم، پارچه‌های شماره دوزی بافت چهارخانه و توری شکل دارند و این پارچه‌ها هر کدام دارای کانت هستند. کانت (Count) در واقع به تعداد مربع‌های موجود در هر 5/2 سانتی متر پارچه گفته می‌شود که دارای سایزهای مختلفی هستند و رایج‌ترین آنها 11، 14، 16، 18، 22 و 24 است. هر مربع در پارچه شماره دوزی معادل یک کوک است و هرچه کانت پارچه بیشتر باشد یعنی تعداد مربع‌های آن بیشتر و بافت پارچه نیز ریزتر و ظریف‌تر است. به عنوان مثال اگر کانت یک پارچه 16 باشد یعنی در هر 5/2 سانتی متر از آن 16 مربع کوچک وجود دارد.
پارچه مناسب شماره دوزی دارای انواع مختلفی است که در رنگ‌های متنوعی در بازار وجود دارند و به دو دسته پارچه‌های آهاردار و بدون آهار تقسیم می‌شوند. هرچه میزان آهار پارچه بیشتر باشد، میزان نرمی و لطافت آن کمتر می‌شود و به همین دلیل از پارچه‌های آهاردار برای شماره دوزی بر روی طرح‌هایی همچون تابلو مناسب هستند و پارچه‌های بدون آهار نیز برای تزئین زیورآلات مورد استفاده قرار می‌گیرند. از میان انواع مختلف پارچه‌های شماره دوزی، پارچه‌های «آیدا»، «کتان» و «زوج بافت» طرفداران بیشتری دارند و برای انجام این کار مناسب‌تر هستند که هریک از آنها نیز ویژگی‌های خاص خود را دارند.
پارچه آیدا
پارچه آیدا به عنوان معروف‌ترین پارچه مناسب شماره دوزی شناخته می‌شود که در سال 1907 میلادی توسط یک شرکت آلمانی طراحی و تولید شد. استفاده از این پارچه آهاردار برای افرادی مناسب است که به تازگی شماره دوزی را آغاز کرده‌اند زیرا دارای بافت درشت و مربع‌های بزرگی است و دوخت طرح بر روی آن چندان دشوار نیست. برای شروع کار بهتر است از پارچه‌های کانت پایین آیدا مثلا کانت 11 یا 14 استفاده کنید زیرا هرچه شماره کانت پارچه پایین‌‌تر باشد، سایز مربع‌های آن بزرگ‌تر است و بسیار راحت‌تر می‌توانید شماره دوزی را بر روی آن انجام دهید. اما زمانی که در این کار حرفه‌ای شدید، بهتر است به سراغ کانت‌های بالاتر بروید و طرح‌های ظریف‌تری بر روی پارچه بدوزید.
پارچه کتان
پارچه جنس کتان یا لینن (Linen) نیز یکی دیگر از پارچه‌های مناسب برای شماره دوزی است که دارای کانت‌های بالاتری نسبت به پارچه آیدا بوده و برای طرح‌هایی که جزئیات زیادی دارند، گزینه بسیار خوبی است. پارچه لینن از الیاف سلولزی کتان خالص تهیه می‌شود و جنس نسبتا ضخیمی دارد.
پارچه همبافت
پارچه همبافت یا اصطلاحا گونی بافت دیگر پارچه مناسب برای شماره دوزی است که با نام کانواس (Canvas) نیز شناخته می‌شود. تعداد نخ‌های تاروپود پارچه همبافت با یکدیگر برابر است و در نتیجه مربع‌های روی پارچه نیز دارای اندازه‌های برابری هستند. این جنس پارچه نیز برای دوخت طرح‌های خاص‌تر و ظریف‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این سه پارچه در میان انواع پارچه در شماره دوزی به عنوان کاربردی‌ترین و رایج‌ترین پارچه‌ها شناخته می‌شوند که دارای بافت‌های مربعی ریز و درشت بوده و کانت‌های مختلفی دارند. میزان کانت پارچه‌ها نیز با توجه به طرح مورد نظر شما انتخاب می‌شود؛ یعنی هرچه عدد کانت پارچه بالاتر باشد، میزان تراکم پارچه بالاتر بوده و تعداد مربع‌های آن بیشتر خواهد بود. بنابراین در هنگام انتخاب پارچه مناسب شماره دوزی حتما به تعداد کانت آن توجه داشته باشید.